Hộ kinh doanh từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu và đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế Việt Nam. Với số liệu ấn tượng gần 3,6 triệu hộ vào năm 2024, trong đó 2,2 triệu hộ đang hoạt động ổn định, cho thấy tiềm năng to lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về quản lý thuế hiệu quả. Để đáp ứng yêu cầu đó, Bộ Tài chính vừa phê duyệt Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xoá bỏ thuế khoán” có hiệu lực từ 1/1/2026.
Đề án này không chỉ là một sự thay đổi về chính sách, mà còn là một cuộc cách mạng trong cách hộ kinh doanh thực hiện nghĩa vụ thuế. Việc xóa bỏ thuế khoán truyền thống, thay thế bằng các phương pháp tính thuế và kê khai rõ ràng hơn, hứa hẹn tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và khuyến khích chuyển đổi số. Bài viết này sẽ phân tích chuyên sâu từng khía cạnh của đề án, giúp các hộ kinh doanh và chủ doanh nghiệp nắm bắt đầy đủ thông tin để chủ động thích ứng.
Bối cảnh và sự cần thiết của đề án
Thực trạng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh trong nhiều năm qua chủ yếu dựa trên phương pháp thuế khoán, tức là ấn định một mức thuế cố định. Phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, dễ quản lý nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế như khó khăn trong việc phản ánh đúng doanh thu thực tế, thiếu công bằng giữa các hộ kinh doanh và chưa khuyến khích được tính minh bạch.
Với việc số lượng hộ kinh doanh tăng mạnh và tỷ lệ hộ có doanh thu trên ngưỡng nộp thuế (trên 100 triệu đồng/năm) chiếm tới 59% tổng số hộ đang hoạt động, nhu cầu về một phương pháp quản lý thuế hiện đại, công bằng và hiệu quả hơn trở nên cấp thiết. Đề án “Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán” nhằm giải quyết những vấn đề này, hướng tới mục tiêu:
- Đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước ổn định và công bằng.
- Minh bạch hóa hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh.
- Thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong quản lý thuế và hoạt động kinh doanh của hộ.
- Tạo điều kiện để hộ kinh doanh phát triển lên quy mô lớn hơn, thậm chí là chuyển đổi thành doanh nghiệp.
03 nhóm hộ kinh doanh và các điểm mới trong chuyển đổi phương pháp tính thuế
Nhóm 1: Hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm
Đây là nhóm hộ kinh doanh có quy mô nhỏ nhất, thường là các cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, và được hưởng những chính sách thuế ưu đãi nhất, đồng thời giảm thiểu gánh nặng hành chính.
Ngưỡng doanh thu: Các hộ kinh doanh có tổng doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh trong năm dương lịch dưới 200 triệu đồng. Đáng chú ý, ngưỡng miễn thuế này đã được nâng lên đáng kể so với mức 100 triệu đồng/năm theo quy định cũ, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các hộ kinh doanh quy mô nhỏ phát triển mà không phải chịu áp lực thuế.
Miễn thuế: Hộ kinh doanh thuộc nhóm này sẽ được miễn nộp thuế Giá trị gia tăng (GTGT) và miễn nộp thuế Thu nhập cá nhân (TNCN). Đây là một lợi thế lớn, giúp các hộ kinh doanh nhỏ tối ưu hóa lợi nhuận và tái đầu tư.
Đơn giản hóa kế toán và kê khai:
- Không cần áp dụng sổ sách kế toán phức tạp: Quy định này giúp giảm đáng kể chi phí và thời gian cho việc ghi chép, quản lý tài chính.
- Vẫn phải thực hiện kê khai định kỳ: Mặc dù được miễn thuế, các hộ kinh doanh vẫn cần thực hiện nghĩa vụ kê khai để cơ quan thuế nắm bắt thông tin. Tuy nhiên, tần suất kê khai được đơn giản hóa: Hộ kinh doanh có thể lựa chọn thời điểm phù hợp để kê khai 2 lần/năm, có thể vào đầu năm hoặc giữa/cuối năm. Điều này giúp giảm gánh nặng thủ tục hành chính.
Nhóm 2: Hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 3 tỉ đồng
Nhóm này đại diện cho một phần lớn các hộ kinh doanh đang hoạt động và sẽ chứng kiến sự thay đổi đáng kể trong phương pháp tính thuế và tần suất kê khai so với mô hình thuế khoán truyền thống.
Ngưỡng doanh thu: Các hộ kinh doanh có tổng doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh trong năm dương lịch từ 200 triệu đồng đến dưới 3 tỷ đồng.
Phương pháp tính thuế trực tiếp: Đề án khẳng định nhóm này sẽ áp dụng phương pháp tính thuế trực tiếp trên doanh thu, giống như một số quy định hiện hành. Tuy nhiên, mức thuế suất cụ thể theo từng ngành nghề đã được phân loại rõ ràng hơn:
- Phân phối hàng hóa: 1,5%
- Sản xuất, dịch vụ ăn uống: 4,5%
- Dịch vụ khác: 7%
- Cho thuê tài sản: 10%
(Các mức thuế suất khác có thể được quy định chi tiết cho từng ngành nghề cụ thể).
Kế toán và kê khai thuế đơn giản hơn:
- Không cần tuân theo chế độ kế toán phức tạp: Tương tự như nhóm 1, nhưng nhóm 2 vẫn phải lập sổ sách đơn giản, có biểu mẫu theo quy định của Bộ Tài chính. Điều này giúp cơ quan thuế dễ dàng theo dõi doanh thu và chi phí, đồng thời hỗ trợ hộ kinh doanh quản lý tài chính tốt hơn.
- Kê khai thuế 4 lần/năm (theo quý): Đây là một thay đổi quan trọng so với phương pháp khoán. Hộ kinh doanh sẽ phải thực hiện kê khai và nộp thuế theo từng quý, yêu cầu quản lý doanh thu và chi phí phát sinh một cách chặt chẽ và thường xuyên hơn.
Yêu cầu về hóa đơn điện tử:
- Bắt buộc xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế: Áp dụng cho các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm và thuộc nhóm ngành bán lẻ, dịch vụ trực tiếp đến tay người tiêu dùng theo quy định tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Đây là nỗ lực lớn nhằm số hóa và minh bạch hóa doanh thu tức thời.
- Các hộ kinh doanh khác có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm không bắt buộc xuất hóa đơn nhưng Bộ Tài chính khuyến khích nên ghi chép doanh thu đầy đủ để phục vụ việc kê khai và quản lý.
Lưu ý: Nếu hộ kinh doanh trong nhóm này có doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm trong 2 năm liên tiếp (trên cơ sở theo dõi của cơ quan thuế), thì tự động năm thứ 3 sẽ chuyển sang nhóm 3, với các yêu cầu và nghĩa vụ thuế nghiêm ngặt hơn.
Nhóm 3: Hộ kinh doanh có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm
Đây là nhóm hộ kinh doanh có quy mô lớn nhất, và sẽ phải tuân thủ các quy định gần như tương đương với một doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt là quy định về áp thuế Thu nhập cá nhân 17%.
Ngưỡng doanh thu: Các hộ kinh doanh có tổng doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh trong năm dương lịch trên 3 tỷ đồng. Hộ kinh doanh sẽ thuộc nhóm này nếu đạt ngưỡng doanh thu này trong 2 năm liên tiếp (được cơ quan thuế theo dõi và xác định).
Phương pháp tính thuế và mức thuế suất:
- Bắt buộc áp dụng phương pháp khấu trừ thuế GTGT: Đây là điểm khác biệt cốt lõi và quan trọng nhất, chuyển hộ kinh doanh sang cơ chế tính thuế GTGT tương tự như doanh nghiệp. Công thức tính là: Thuế GTGT phải nộp = Thuế GTGT đầu ra – Thuế GTGT đầu vào. Điều này đòi hỏi hộ kinh doanh phải quản lý hóa đơn đầu vào/đầu ra cực kỳ chặt chẽ, có hệ thống kế toán đầy đủ và minh bạch.
- Mức thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) được tính 17% trên tổng lợi nhuận: Thay vì tính theo tỷ lệ trên doanh thu, thuế TNCN sẽ được tính dựa trên công thức: Lợi nhuận = Doanh thu – Chi phí hợp lý. Mức thuế suất 17% trên lợi nhuận phản ánh sự chuyển dịch rõ ràng sang cách tính thuế của doanh nghiệp, khuyến khích hộ kinh doanh quản lý chi phí hiệu quả và minh bạch để tối ưu hóa nghĩa vụ thuế.
Phương pháp kê khai:
- Doanh thu trên 50 tỷ đồng/năm: Hộ kinh doanh phải kê khai theo tháng.
- Doanh thu dưới 50 tỷ đồng/năm: Hộ kinh doanh kê khai theo quý.
Yêu cầu về hóa đơn bắt buộc: Bắt buộc xuất hóa đơn cho mọi giao dịch phát sinh, không phân biệt hình thức (từ máy tính tiền hay các hình thức khác). Điều này yêu cầu hộ kinh doanh phải thiết lập hệ thống phát hành và quản lý hóa đơn điện tử một cách chuyên nghiệp.
>> Xem thêm: Phần mềm hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền
Yêu cầu về tài khoản ngân hàng: Buộc phải mở tài khoản ngân hàng riêng để phục vụ cho hoạt động kinh doanh. Quy định này nhằm tăng cường tính minh bạch của dòng tiền, dễ dàng cho cơ quan thuế truy xuất dữ liệu tài chính và quản lý giao dịch.
Đề án mới của Bộ Tài chính về quản lý thuế hộ kinh doanh sẽ mang lại những thay đổi sâu rộng, định hình lại cách thức hàng triệu hộ kinh doanh vận hành và tuân thủ thuế tại Việt Nam. Dù mang đến nhiều thách thức trong việc thích nghi với các quy định mới về kế toán, kê khai và hóa đơn, đây cũng là cơ hội để các hộ kinh doanh nâng tầm hoạt động, chuyên nghiệp hóa và minh bạch hơn.
Đặc biệt, việc xóa bỏ thuế khoán và áp dụng các phương pháp tính thuế dựa trên doanh thu/lợi nhuận thực tế, cùng với yêu cầu về hóa đơn điện tử và tài khoản ngân hàng riêng cho các nhóm hộ kinh doanh lớn, sẽ thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số và phát triển bền vững. Các hộ kinh doanh cần chủ động tìm hiểu kỹ lưỡng các quy định, cập nhật thông tin thường xuyên và tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia thuế, kế toán để đảm bảo tuân thủ đúng luật và sẵn sàng bứt phá trong giai đoạn mới đầy hứa hẹn này.
FPT BizNext: Đồng hành cùng hộ kinh doanh chuyển đổi số vững mạnh
Trong bối cảnh những thay đổi sâu rộng về chính sách thuế cho hộ kinh doanh từ năm 2025, việc nắm bắt và thích nghi kịp thời là yếu tố then chốt để đảm bảo hoạt động kinh doanh bền vững. Với nhiều thông tin cập nhật mới về kê khai, sổ sách kế toán, hóa đơn điện tử và các quy định mới về thuế GTGT, TNCN, nhiều hộ kinh doanh có thể cảm thấy bối rối và gặp khó khăn.
Hiểu được điều đó, FPT BizNext tự hào là đối tác tin cậy, cung cấp các giải pháp chuyển đổi số và quản lý toàn diện, giúp hộ kinh doanh dễ dàng tuân thủ các quy định mới:
- Phần mềm kế toán, thuế: Giúp hộ kinh doanh lập sổ sách, quản lý doanh thu, chi phí và lợi nhuận một cách hiệu quả, minh bạch.
- Giải pháp hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối cơ quan thuế đảm bảo việc xuất hóa đơn nhanh chóng, chính xác và đúng luật.
- Tư vấn và hỗ trợ chuyên nghiệp: FPT BizNext không chỉ cung cấp công cụ mà còn đồng hành cùng hộ kinh doanh trong việc hiểu và áp dụng các quy định mới, giúp quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ nhất.
Hãy để FPT BizNext trở thành người bạn đồng hành tin cậy, giúp hộ kinh doanh vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội chuyển đổi số và an tâm phát triển trong giai đoạn mới của chính sách thuế!
Liên hệ ngay FPT BizNext để được tư vấn và trải nghiệm giải pháp quản lý thuế toàn diện, đảm bảo mọi giao dịch của bạn đều minh bạch – an toàn – đúng luật.
