Khi bắt đầu khởi nghiệp hoặc mở rộng hoạt động kinh doanh, một trong những quyết định đầu tiên và quan trọng nhất là lựa chọn thành lập công ty hay hộ kinh doanh. Mỗi loại hình có quy mô, cơ cấu pháp lý, ưu nhược điểm riêng và phù hợp với từng mục tiêu cụ thể.
Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về quy định pháp luật, so sánh chi tiết, cùng phân tích chuyên sâu để giúp bạn chọn được mô hình phù hợp nhất.
Quy định về đăng ký doanh nghiệp, đăng ký hộ kinh doanh cá thể
Đối với doanh nghiệp
Theo Luật Doanh nghiệp hiện hành, doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, tài sản, trụ sở giao dịch và được đăng ký hợp pháp với mục đích kinh doanh. Việc đăng ký doanh nghiệp được thực hiện tại Sở Kế hoạch và Đầu tư, bao gồm các loại hình như:
- Công ty TNHH một thành viên
- Công ty TNHH hai thành viên trở lên
- Công ty cổ phần
- Công ty hợp danh
- Doanh nghiệp tư nhân
Doanh nghiệp phù hợp với cá nhân hoặc tổ chức hướng đến quy mô hoạt động lớn, hợp tác nhiều đối tác, phát triển dài hạn, có nhu cầu xuất hóa đơn VAT, hoặc cần pháp nhân để giao dịch.
Đối với hộ kinh doanh cá thể
Hộ kinh doanh cá thể do một cá nhân hoặc hộ gia đình đăng ký và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi hoạt động kinh doanh. Hình thức này thường được lựa chọn bởi các mô hình kinh doanh nhỏ như: quán ăn, tiệm tạp hóa, cửa hàng dịch vụ.
Thủ tục đăng ký đơn giản hơn doanh nghiệp, thực hiện tại UBND cấp xã, phường, không cần điều lệ hoặc cơ cấu tổ chức phức tạp.
Phân biệt, so sánh doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể
Để hiểu rõ nên thành lập công ty hay hộ kinh doanh, bạn có thể xem bảng so sánh sau:
| Tiêu chí | Doanh nghiệp (Công ty) | Hộ kinh doanh cá thể |
| Thủ tục đăng ký kinh doanh | Đăng ký tại Sở Tài Chính Hồ sơ đăng ký phức tạp | Đăng ký tại UBND cấp xã/phường Hồ sơ đăng ký đơn giản |
| Tư cách pháp nhân | Có tư cách pháp nhân (ngoại trừ doanh nghiệp tư nhân), có giấy phép kinh doanh Được sử dụng con dấu pháp nhân | Không có tư cách pháp nhân, có giấy phép kinh doanh Không được sử dụng con dấu pháp nhân |
| Tư cách thành lập | 1 hoặc nhiều cá nhân, tổ chức thành lập Việt Nam hoặc nước ngoài 1 cá nhân có thể thành lập nhiều công ty | 1 cá nhân hoặc các thành viên trong 1 hộ gia đình là công dân Việt Nam 1 cá nhân chỉ được đăng ký duy nhất 1 hộ kinh doanh cá thể |
| Trách nhiệm pháp lý | Hữu hạn trong phạm vi vốn điều lệ đã đăng ký (trừ doanh nghiệp tư nhân) | Chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản |
| Hóa đơn và thuế | Được xuất hóa đơn VAT; nộp thuế GTGT, TNDN, TNCN | Không được xuất VAT; nộp thuế khoán hoặc kê khai TNCN, GTGT |
| Kế toán – báo cáo thuế | Phương pháp tính thuế trực tiếp hoặc phương pháp khấu trừ Phải nộp báo cáo thuế hàng quý, BCTC năm | Phương pháp khoán, phương pháp kê khai Phải nộp báo cáo thuế hàng tháng/ quý, không phải nộp BCTC đối với HKD kê khai |
| Quy mô hoạt động | Có thể mở chi nhánh, văn phòng đại diện toàn quốc Có thể mở rộng quy mô ra thị trường nước ngoài | Không được mở chi nhánh, văn phòng đại diện Chỉ được mở trong phạm vi một địa phương |
| Khả năng huy động vốn | Có thể huy động vốn từ các thành viên, cổ đông của công ty Có thể vay vốn tại ngân hàng, tổ chức tín dụng | Thường tự bỏ thêm vốn để đầu tư kinh doanh Khả năng hạn chế trong việc tiếp cận, vay vốn từ ngân hàng, tổ chức tín dụng |
Ưu điểm, nhược điểm của các loại hình doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể
Ưu điểm và nhược điểm của công ty
Ưu điểm
- Có tư cách pháp nhân rõ ràng, nâng cao uy tín trong giao dịch và ký kết hợp đồng.
- Dễ dàng huy động vốn, mở rộng hoạt động, phát triển chi nhánh.
- Có thể xuất hóa đơn VAT, phù hợp làm việc với đối tác, tổ chức lớn.
- Được pháp luật bảo vệ rõ ràng trong quá trình hoạt động.
Nhược điểm
- Thủ tục hành chính phức tạp, cần báo cáo thuế định kỳ.
- Chi phí duy trì hoạt động cao, bao gồm kế toán, phần mềm, dịch vụ.
- Yêu cầu quản lý chuyên nghiệp, có thể phức tạp với người mới khởi nghiệp.
Ưu điểm và nhược điểm của loại hình hộ kinh doanh
Ưu điểm
- Đăng ký dễ dàng, chi phí thấp, không cần bộ máy kế toán chuyên biệt.
- Phù hợp với mô hình nhỏ, ít nhân sự, dễ quản lý.
- Đóng thuế khoán, thuận tiện khi doanh thu không ổn định.
Nhược điểm
- Không có tư cách pháp nhân, dễ gặp rủi ro khi phát sinh tranh chấp.
- Chủ hộ chịu trách nhiệm vô hạn bằng tài sản cá nhân.
- Hạn chế trong việc hợp tác, mở rộng quy mô và xuất hóa đơn VAT.
Nên thành lập hộ kinh doanh hay công ty khi bỏ thuế khoán?
Từ 01/01/2026, thuế môn bài sẽ được bãi bỏ theo chủ trương của Chính phủ, giúp việc thành lập và vận hành mô hình kinh doanh trở nên nhẹ nhàng hơn. Tuy nhiên, việc lựa chọn giữa công ty hay hộ kinh doanh vẫn cần căn cứ vào quy mô hoạt động, đặc thù ngành nghề và định hướng phát triển dài hạn.
Trường hợp nên chọn hộ kinh doanh cá thể
- Mô hình nhỏ lẻ, như quán cà phê, cửa hàng ăn uống, dịch vụ cá nhân (làm tóc, sửa xe, bán hàng online…).
- Doanh thu hàng năm dưới 1 tỷ đồng hoặc ít phát sinh hóa đơn VAT.
- Không có nhu cầu mở rộng nhiều chi nhánh, không làm việc với các đối tác yêu cầu xuất hóa đơn.
- Mong muốn tiết kiệm chi phí quản lý, kế toán và đơn giản hóa thủ tục hành chính.
- Hộ kinh doanh phù hợp với người mới bắt đầu, ít vốn, muốn thử nghiệm mô hình kinh doanh trước khi mở rộng.
Trường hợp nên thành lập công ty
- Hoạt động quy mô lớn, có chiến lược mở rộng thị trường, hợp tác với đối tác trong và ngoài nước.
- Cần xuất hóa đơn VAT để giao dịch với các doanh nghiệp, tổ chức.
- Mong muốn huy động vốn từ nhiều cá nhân hoặc tổ chức khác.
- Cần bảo vệ tài sản cá nhân, chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp.
- Doanh thu dự kiến từ 1 tỷ đồng/năm trở lên hoặc có đội ngũ nhân viên, chi nhánh.
- Với những cá nhân có kế hoạch kinh doanh dài hạn, định hướng phát triển thương hiệu và mở rộng hệ thống, thành lập công ty là lựa chọn an toàn và hiệu quả hơn.
