6 loại hình doanh nghiệp hợp pháp hiện nay ở Việt Nam
Theo Luật Doanh nghiệp 2020, tại Việt Nam hiện đang tồn tại 6 loại hình doanh nghiệp hợp pháp, mỗi loại hình có những đặc điểm, quyền và nghĩa vụ khác nhau. Việc nắm rõ bản chất của từng loại hình sẽ giúp nhà đầu tư, cá nhân và tổ chức lựa chọn mô hình phù hợp nhất để kinh doanh hiệu quả.
Doanh nghiệp nhà nước
Doanh nghiệp nhà nước là loại hình doanh nghiệp có 100% vốn điều lệ do Nhà nước nắm giữ và quản lý. Doanh nghiệp nhà nước thường được thành lập để hoạt động trong những lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế, gắn với an ninh quốc phòng, cơ sở hạ tầng hoặc các ngành nghề mà khu vực tư nhân chưa thể đáp ứng.
Doanh nghiệp nhà nước có thể được tổ chức theo ba hình thức pháp lý: công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần. Trong đó, với mô hình công ty TNHH một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu, cơ cấu quản lý có thể theo hai dạng: (1) Chủ tịch công ty, Giám đốc/Tổng giám đốc và Ban kiểm soát; hoặc (2) Hội đồng thành viên, Giám đốc/Tổng giám đốc và Ban kiểm soát.
Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên
Theo Điều 74 Luật Doanh nghiệp 2020, công ty TNHH một thành viên là loại hình doanh nghiệp do một cá nhân hoặc một tổ chức làm chủ sở hữu. Chủ sở hữu công ty chịu trách nhiệm về mọi khoản nợ và nghĩa vụ tài sản trong phạm vi số vốn điều lệ đã đăng ký.
Công ty TNHH một thành viên có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Tuy nhiên, công ty không được phát hành cổ phần, trừ trường hợp chuyển đổi thành công ty cổ phần. Dù vậy, công ty vẫn được quyền phát hành trái phiếu, bao gồm trái phiếu riêng lẻ, để huy động vốn khi cần.
Loại hình này phù hợp với những cá nhân hoặc tổ chức muốn kiểm soát hoàn toàn hoạt động của doanh nghiệp và tránh sự phân chia quyền lực giữa nhiều thành viên.
Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên
Căn cứ Điều 46 Luật Doanh nghiệp 2020, công ty TNHH hai thành viên trở lên được thành lập bởi tối thiểu 02 và tối đa 50 thành viên, có thể là cá nhân hoặc tổ chức. Thành viên chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp của mình đối với nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty, trừ trường hợp chưa góp hoặc chưa góp đủ vốn đã cam kết theo Điều 47 Luật Doanh nghiệp.
Đặc điểm nổi bật của loại hình doanh nghiệp này là phần vốn góp chỉ được chuyển nhượng trong những trường hợp cụ thể, được quy định tại Điều 51, Điều 52 và Điều 53 Luật Doanh nghiệp 2020. Công ty có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, không được phát hành cổ phần nhưng có thể phát hành trái phiếu, bao gồm trái phiếu riêng lẻ.
Nhờ đặc tính hạn chế rủi ro và dễ kiểm soát thành viên, loại hình này rất phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt phù hợp với nhóm bạn bè, người thân hoặc đối tác đã có mối quan hệ tin tưởng từ trước.
Công ty cổ phần
Công ty cổ phần là một trong những loại hình doanh nghiệp phổ biến và linh hoạt nhất, được điều chỉnh tại Điều 111 Luật Doanh nghiệp 2020. Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Công ty cổ phần có ít nhất 03 cổ đông, không giới hạn số lượng tối đa và cổ đông có thể là cá nhân hoặc tổ chức.
Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi số vốn đã góp. Cổ phần được tự do chuyển nhượng, ngoại trừ các trường hợp hạn chế nêu tại Điều 120 và Điều 127 Luật Doanh nghiệp. Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, có quyền phát hành cổ phần, trái phiếu và các loại chứng khoán khác.
Đây là loại hình thích hợp cho doanh nghiệp muốn huy động vốn lớn, mở rộng quy mô, đặc biệt phù hợp với các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán.
Công ty hợp danh
Theo Điều 177 Luật Doanh nghiệp 2020, công ty hợp danh phải có ít nhất 02 thành viên hợp danh là cá nhân, cùng sở hữu và kinh doanh dưới một tên chung. Ngoài ra, công ty có thể có thêm thành viên góp vốn.
Thành viên hợp danh chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các nghĩa vụ của công ty. Trong khi đó, thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi số vốn đã góp. Công ty hợp danh có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, nhưng không được phát hành chứng khoán.
Loại hình này thường phù hợp với ngành nghề đòi hỏi sự uy tín và chuyên môn cao, như công ty luật, công ty kiểm toán, bởi trách nhiệm vô hạn của thành viên hợp danh tạo ra niềm tin lớn cho khách hàng.
Doanh nghiệp tư nhân
Theo Điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp tư nhân do một cá nhân làm chủ và phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân của mình đối với mọi hoạt động của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân và không được phát hành chứng khoán. Mỗi cá nhân chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp tư nhân và không được đồng thời là chủ hộ kinh doanh hay thành viên hợp danh. Ngoài ra, doanh nghiệp tư nhân không được phép góp vốn thành lập hoặc mua cổ phần, phần vốn góp trong các loại hình doanh nghiệp khác.
Đây là mô hình phù hợp với cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, vốn ít, hoạt động đơn giản, tuy nhiên rủi ro rất cao do chủ doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm vô hạn.
Loại hình doanh nghiệp nào phổ biến nhất hiện nay?
Trong thực tiễn tại Việt Nam, hai loại hình doanh nghiệp phổ biến và được lựa chọn nhiều nhất là công ty TNHH và công ty cổ phần.
Lý do là bởi:
- Chủ sở hữu hoặc cổ đông chỉ phải chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp, không phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân như doanh nghiệp tư nhân hoặc thành viên hợp danh.
- Các loại hình doanh nghiệp này được phép phát hành trái phiếu (và công ty cổ phần còn có quyền phát hành cổ phần), giúp việc huy động vốn thuận lợi hơn.
- Quy mô tổ chức gọn gàng, dễ quản lý, dễ kiểm soát hoạt động và thành viên.
- Không bị giới hạn về ngành nghề kinh doanh, miễn là ngành nghề đó không thuộc danh mục cấm hoặc hạn chế đầu tư.
- Chính vì những ưu điểm này, công ty TNHH và công ty cổ phần đã trở thành lựa chọn hàng đầu của nhà đầu tư khi thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam.
